Op 22 november 2023 organiseerde Verbonden Peelproeftuinen voor slimme rotatieteelten een bijeenkomst over lupine en veldbonen. Telers, onderzoekers en belanghebbenden uit de agrarische sector kwamen samen voor een diepgaande discussie over deze veelbelovende gewassen. Niet alleen werden successen gedeeld, maar ook de cruciale uitdagingen in teelt en afzet en de gezamenlijke kansen besproken. 'Om de peulvruchtensector verder te ontwikkelen, zijn samenwerking en betrokkenheid van de keten van cruciaal belang.'
"2022 was een mooi lupinejaar. De onkruiddruk was niet te hoog en dat bracht ons tot een mooie oogst. Alleen door te hoge bittere stof kregen we de lupinebonen niet weggezet," vertelt lupineteler Bert Peters. "Maar dit jaar (2023) was de onkruiddruk hoog. Dit leidde tot een vervuilde lupineoogst. Alleen door de bonen te schonen kunnen we het product afzetten. Wat leren we hiervan? Onkruidbestrijding en goed uitgangsmateriaal zijn essentieel en we blijven afhankelijk van het weer." Gerard Meuffels, teeltadviseur veldbonen bij Laarakker Groenteverwerking, deelde zijn inzichten na een jaar van testen en experimenten met verschillende rassen, zaaimethoden en oogsttechnieken. "Ook in 2024 gaan we opnieuw zaaien om de teelt van het gewas steeds verder te verbeteren," aldus Gerard. Onderzoek naar technieken om de smaak van bitterstof in veldbonen te verminderen is volop in ontwikkeling.
Onkruidbestrijding
Onderzoeker Duncan Ralston deelde de ervaringen van een proef lupineteelt op Proefbedrijf WUR Open teelten Vredepeel in 2022. Er is gekeken naar de verschillen tussen zaaimachines (precisie en graan), zaaiafstanden en mechanische en chemische onkruidbestrijding. Precisie zaaien met een zaaiafstand van 50 cm levert gemiddeld meer peulen per plant op en uiteindelijk een hogere opbrengst per plant. Echter per hectare leidt de graanzaai met een zaaiafstand van 30 cm meer opbrengst op. Dit verschil is deels te verklaren door het grotere aantal planten per hectare.
Bedrijfsleider Marc Kroonen (WUR) nam de deelnemers mee naar de machineschuur om de diverse mogelijkheden van mechanische onkruidbestrijding te bespreken. Staand tussen de diverse machines gaf hij uitleg en deelde hij de ervaringen van het proefbedrijf.
Eiwittransitie humaan voedsel
Friek van Helden, food innovator en specialist in de marketing van peulvruchten zet in op gezonde voedselsystemen. Gezonde productie en gezond humaan voedsel. Haar passie voor peulvruchten is ontstaan vanuit het bedrijf Bonduelle waar zij ooit werkte. Vergeleken bij veel andere peulvruchten staan de lupine- en veldbonenteelt in Nederland nog in de kinderschoenen. Maar ontwikkelingen naar de consumptie van meer plantaardige eiwitten zijn gaande. "Op dit moment consumeren we 60% dierlijke eiwitten en 40% plantaardige eiwitten. Dit willen we graag omdraaien naar 40% dierlijke en 60% plantaardig. Peulvruchten spelen hier een grote rol in door de hoge hoeveelheid eiwit. Op dit moment zien we dat al terug in supermarkten waar peulvruchten zijn verwerkt in vleesvervangers. Onbekend maakt onbemind, daarom zijn we op zoek naar dat vuurtje dat moet gaan branden en daar moeten we actief op blijven inzetten," aldus Friek.
Boost aan consumptie
De Bean Deal is een mooi voorbeeld waarbij er samen stappen gezet worden richting versnelling van de eiwittransitie. Naar Friek's idee is er voldoende enthousiasme bij de telers en verwerkers van lupinebonen. "Maar dit is nu nog kleinschalig. Er is meer trek- en duwkracht nodig om de teelt en de consumptie een boost te geven." Volgens haar is samenwerking met grotere partijen zoals Sligro nodig voor een versnelling. “Ook partijen die betrokken zijn bij de Bean Deal kunnen het goede voorbeeld geven door lupine of andere bonen aan te bieden via hun bedrijfscateraar.”
Mogelijkheden voerindustrie
Ageeth van der Lee – van Feed Design Lab – vertelde over de Stichting Duurzame Feed Industrie. Het doel voor komend jaar ziet er als volgt uit: 100% circulaire grondstoffen. Lupine en veldbonen kunnen goed gebruikt worden als grondstof van diervoeding. Er zijn diverse verteringsproeven uitgevoerd op varkens en kippen om de voederwaarde te bepalen. Lupinebonen worden vooral verwerkt in rundveevoer; veldbonen in varkensvoeders. "Maar lupinen en veldbonen blijven nog vrij onbekend. Daarentegen is sojaschroot een goedkope en gemakkelijk toe te passen eiwitbron. Hoe creëren we meer bekendheid voor Nederlandse bonen?" vraagt Ageeth. Een mooi voorbeeld is een akkerbouwer met vleeskuikens die de zelf verbouwde tarwe en veldbonen tot voer voor eigen kuikens verwerkt. De veldbonen worden gecrackt en toegevoegd aan het aanvullende voer. Daarnaast liggen er voor veldbonen kansen in petfood. "Veldbonenzetmeel is namelijk erg gewenst in deze sector."
Toekomstperspectief
In een rondetafelgesprek worden de gezamenlijke kansen voor lupine en veldbonen besproken, zowel in de teelt als de afzet en verwerking. Op basis van de foodindustrie zijn twee afzetlijnen uitgewerkt:
- De boon geheel verwerken in gerechten
- De boon in poedervorm verwerken
Daarnaast kan ook de voerindustrie interessant zijn voor verwerking, of mogelijk een gecombineerde aanpak: een deel voor gebruik van humane voeding en een deel van de boon voor feed. Hier moet verder onderzoek naar gedaan worden. Verder zijn grotere partijen nodig die mee willen ontwikkelen, waardoor teelt en afzet samen kunnen groeien. Groeien doe je samen. De veldbonenburger is een mooi voorbeeld waarbij een samenwerking is ontstaan om het van de grond te krijgen. De verwerker en de telers dragen samen de lasten. Uiteindelijk moet er voor de teler ook iets worden verdiend.
Samenwerking en betrokkenheid
Om de sector verder te ontwikkelen, zijn samenwerking en betrokkenheid van de keten van cruciaal belang. Tijdens het gesprek werden enkele aandachtspunten benadrukt, zoals de noodzaak om de bitterheid uit de bonen te halen, het delen van financiële risico's, het bijeenbrengen van de juiste ketenpartijen en het organiseren van gezamenlijke inspanningen om de sector te laten bloeien.
"De belevingswereld waarbij we willen aanhaken, moeten we leren begrijpen. Daarom hebben we ook deskundigen uit de markt nodig om het van de grond te krijgen," sluit gespreksleider Ronald Luijkx het gesprek af.
Voor 2024 willen telersgroepen de gezamenlijke teeltuitdagingen verkennen met name als het gaat om onkruidbeheersing, rotatieteelten en vanggewassen.
