Verdienen met een duurzame bedrijfsvoering was het thema van de vierde en laatste themadag Boeren met Kennis op 15 april. “Er is niet één verdienmodel voor duurzame landbouw, maar vele”, volgens Martin Scholten van Wageningen UR. Jan Maarten Dros van Wij.Land maakt het nog concreter: “Denk aan kostenreductie, waarde toevoegen of betaling voor ecosysteemdiensten.”

Voor duurzame landbouw zijn er meerdere verdienmodellen beschikbaar, geeft Martin Scholten aan. “Het bedrijf extensiveren is een manier om te verduurzamen en hier een inkomen uit te halen. Aan de andere kant zijn er binnen meer intensieve vormen van landbouw ook manieren duurzamer te produceren en te verdienen. Er is niet één of het beste verdienmodel. Overigens is er niets moeilijker dan op één plek de kringloop te sluiten. Samen werken aan kringlooplandbouw is de sleutel tot succes.”

Circulair grondstofgebruik
Scholten geeft aan dat het bij duurzame landbouw draait om het maximaal benutten van grondstoffen én het maximaal aansluiten bij de omgeving. “Wat betreft de grondstoffen wordt van de totale landbouwproductie 30% geconsumeerd; 70% niet. Het grootste deel van deze grondstoffen wordt gebruikt voor de productie van andere grondstoffen of als diervoer en bemesting. Of in het slechtste geval is het voedselverspilling. Op dit moment is 50 tot 70% van de grondstoffen circulair.”
Vanuit de zaal zijn hier vragen over. ‘Want waar precies worden nu grondstoffen verspild? In veel gevallen zijn er juist te weinig reststromen of circulaire grondstoffen om te benutten voor veevoer of voor biogasproductie. Hoe kunnen we eerder in het grondstoffenproces zicht krijgen op de hoeveelheid reststromen? De huidige regelgeving maakt het vaak onmogelijk reststromen te verplaatsen naar een ander bedrijf die deze weer kan benutten en verwaarden.’

Benut de sterke punten van de Peel
Scholten: “Kijk naar je omgeving, in dit geval de Peel. Er is veel om trots op te zijn en dus om gebruik van te maken. Zo is er een sterke landbouwtraditie met een grote diversiteit aan ondernemers. Er is prachtige natuur van nationale waarde. Het is een stedelijk gebied; de boer-gondische consumentenmarkt is dichtbij. Daarnaast is de Peel een broedplaats van innovaties.”

Taart van verdienstelijkheid

Scholten: “Werken aan een beter verdienmodel, betekent dat je als boer laat zien, dat je meer doet dan alleen voedsel produceren. Laat ook zien wat je maatschappelijk bijdraagt. Met name in de maatschappelijke diensten zit groeicapaciteit. De kers op de taart is waardering van de consument voor je producten. Voorwaarde is wel dat deze producten onderscheidend zijn en toegevoegde waarde bieden. En als het past bij jou als ondernemer en er is vraag naar vanuit de omgeving, start dan met een passen de verbreding van je bedrijfsactiviteiten.
Nog een laatste tip van Scholten: “Bedenk wat jij écht wilt bereiken met het omschakelen naar duurzame landbouw. Voor het eigen bedrijf en voor de eigen toekomst. Je runt het bedrijf immers niet om alleen te voldoen aan regelgeving of aan eisen van de maatschappij.”

Maak van crisis een kans
Dennis Hurkmans, eigenaar van de Heische Hoeve in Loosbroek, geeft een rondleiding op het erf van het voormalige varkensbedrijf. De varkens hebben plaats gemaakt voor een boerderijwinkel, restaurant, camping en whisky-stokerij. Zijn motto is: ‘maak van elke crisis een kans’. “Naast twee grote pannen (verdienmodellen: boerderijwinkel en horeca) heb ik meerdere kleine pannetjes op het vuur staan. Brandt er iets aan, dan heb ik een alternatief beschikbaar. Diversificatie past bij mij.”

Prima boterham verdienen
Jan Maarten Dros, coördinator duurzaam verdienen bij Wij.land bevestigt het verhaal van Scholten: ‘er zijn meerdere verdienmodellen voor duurzame landbouw mogelijk’.
Wij.Land heeft onderzoek gedaan naar het verdienmodel van duurzame melkveebedrijven in het westelijke Veenweidegebied. “Aanleiding was dat we in de praktijk zagen dat extensieve melkveebedrijven een prima boterham verdienen met hun duurzame bedrijfsvoering. Echter uit recente onderzoeken van Wageningen UR en PPO Agro bleek geen verdienvermogen voor een extensieve bedrijfsvoering."

Uitkomsten onderzoek
Wij.Land heeft een uitgebreid onderzoek opgezet met 14 omgeschakelde melkveebedrijven. De bedrijfsboekhoudingen van 2020 zijn ontsloten en vergelijkbaar gemaakt. Ook zijn saldoberekeningen en een financiële analyse uitgevoerd. "Uitkomst is dat de meeste van de melkveebedrijven na omschakeling juist meer gaan verdienen. Met name doordat de kosten zijn gedaald en er goede technische resultaten worden behaald.” Overigens moet er wel bij gezegd worden dat het zeker 20 jaar duurt voordat een bedrijf compleet is omgeschakeld naar een duurzame bedrijfsvoering.
De aanwezigen in de zaal zetten kanttekeningen bij de mooie uitkomsten. Want wat is uiteindelijk het rendement op alle arbeid en vooral op het eigendom van de grond? In relatie tot verkoop of verhuur is de vraag of de 80.000 euro winst die op een van de bedrijven is gerealiseerd, ook in het meest gunstige geval in verhouding staat. 

Mogeljikheden van duurzaam verdienen
Mogelijkheden om duurzaam te verdienen met kringlooplandbouw:

• Kostenreductie door minder uitgaven aan voer, kunstmest en gewasbescherming en medicijnen.
• Nieuwe vorm van kostenreductie: grondbank koopt grond en boer kan de grond terugpachten.
• Waarde toevoegen aan je product (kaas maken) of je bedrijf (natuurbeheer, educatie, recreatie). 
• Betaling ecosysteemdiensten. In de praktijk beheren boeren een groot deel van de natuur. De beloning daarvoor is nog niet altijd goed geregeld.  

BoerenWijzer
Wij.Land heeft een meetlat voor duurzame landbouw ontwikkeld, de Wij.Land BoerenWijzer. Hiermee is in beeld te brengen hoe een bedrijf op alle duurzaamheidselementen scoort. Voor en na omschakeling naar duurzame landbouw. Het kan een basis zijn voor monitoring en beloning van bijvoorbeeld ecosysteemdiensten. De BoerenWijzer is ook compatibel met onder andere de KringloopWijzer en de Biodiversiteitsmonitor.