Op verschillende manieren zijn pioniers volop bezig met de uitvoering van kringlooplandbouw en leggen de basis voor toekomstige nieuwe verdienmodellen. Dat is de conclusie van het webinar ‘Kringlooplandbouw in de praktijk. “Uit een moeilijke positie kun je extra sterk naar voren komen”, stelt gedeputeerde Elies Lemkes-Straver. “We bouwen nu aan een voorsprong.”
Deze online bijeenkomst van De AgroProeftuin Noordoost-Brabant - in de vorm van een gevarieerde digitale talkshow - was live te volgen op 7 december. Het programma is terug te zien via de video hieronder.
(Vervolg tekst onder de video)
AgriFoodCapital from Unlimited Vision & Sound on Vimeo.
De keuze voor een landbouw- en voedselsysteem op basis van circulariteit is een keuze voor de toekomst, stelt wetenschapper Martin Scholten tijdens het webinar . “Kringlooplandbouw is een mooie visie, maar het moet nog in de praktijk worden waargemaakt. Dat is een grote opgave, maar het kan wel!” zegt hij. “Ik zie ontzettend veel goede initiatieven in Nederland. Mijn grote zorg is dat iedereen zelf het wiel moet uitvinden. Wat we nodig hebben is samenwerken, leren van elkaar en elkaar inspireren. Innovatie vergt vereende kracht. De AgroProeftuin Noordoost-Brabant kan daar een ontzettend belangrijke rol in spelen.” Scholten is adviseur van de Raad van Bestuur van Wageningen UR en lid van de stuurgroep De AgroProeftuin Noordoost-Brabant. Hij is één van de sprekers van het webinar.
Het online evenement vervangt de jaarlijkse bijeenkomst van De AgroProeftuin Noordoost-Brabant. Het het bereik van de boodschap is nu groter, constateert Ben Brands, voorzitter van de Stuurgroep De AgroProeftuin Noordoost-Brabant. ”Vorig jaar waren we met 75 mensen op een locatie bijeen, nu hebben meer dan 200 mensen zich aangemeld om dit webinar live te volgen.”
Het webinar laat op verschillende manieren ervaringen zien van de pioniers van De AgroProeftuin Noordoost-Brabant.
Experimenteerruimte
Zo worden tijdens het webinar video’s getoond waarin ondernemers vertellen over hun project of proefveld op de proeflocatie van De AgroProeftuin Noordoost-Brabant. Een aantal van hen is ook zelf actief aanwezig in de talkshow.
Loonwerker Rick Derks uit Haps deelt zijn ervaringen met regionale verwerking van groene reststromen door boeren. Deze boeren verwerken het bermmaaisel en ander groen afval tot de bodemverbeteraar bokashi. “Het mes snijdt aan twee kanten. De agrariër kan zijn grond verbeteren, de gemeente heeft een circulaire en duurzame verwerking.” Binnen de bestaande regelgeving is dat formeel niet mogelijk, maar via De AgroProeftuin Noordoost-Brabant profiteert deze pilot van experimenteerruimte.
Natuurinclusieve landbouw
Projectleider Niki Thewissen van de gemeente Haaren vertelt over de ontwikkeling van natuurinclusieve landbouw op pachtgronden in het gebied De Margriet bij Helvoirt. In dat project werken de gemeente (als grondeigenaar) en de pachters samen met kennispartner Louis Bolk Instituut en een aantal stakeholders. “Kleine stapjes zetten kan tot mooie resultaten leiden”, is haar boodschap. “Niet alles kan in één keer van 0 naar 100. Geef ruimte om te evolueren.”
Video
Nieuwe teelten
Agrarische adviesorganisatie Delphy is een van de gebruikers van de proeflocatie. Delphy test hier op zijn proefveld gewassen die nieuw zijn voor de Peel, zoals zoete aardappel of kidneybonen. “We kijken niet alleen naar het teelttechnische aspect, maar willen ook marktpartijen betrekken zodat nieuwe verdienmodellen kunnen ontstaan”, vertelt Cor van Oers, manager akkerbouw en vollegrondsgroente.
Ook elders in de regio vinden experimenten plaats met bijzondere gewassen. Gebiedsadviseur Hilke van den Elsen van Waterschap Aa en Maas presenteert een nieuw project rondom ‘natte teelten’. Dat zijn gewassen zoals lisdodde, riet, wilg en olifantsgras die groeien op drassig land. Deze bijzondere vorm van landbouw draagt bij aan landschapsbeheer - het behoud van kenmerkende Brabantse wijstgronden. Het heeft ook voordelen voor bodem en waterkwaliteit. Het waterschap faciliteert in dit project de aanplant en de verwerking.
Boerderij van de Toekomst
Naast de voorbeelden van innovatieve project bevat het programma een aantal inspirerende gesprekken. Daarin komt onder meer onderzoeker agro-ecologie Wijnand Sukkel van Wageningen UR aan het woord. Hij is mede-initiatiefnemer van de Boerderij van de Toekomst in Flevoland, waar duurzame teeltmethoden voor de akkerbouw worden onderzocht.
Zo werkt de Boerderij van de Toekomst met strokenteelt. Dat wil zeggen: het verbouwen van verschillende gewassen op smalle stroken die elkaar afwisselen. Hierin kunnen ziekten zich minder snel verspreiden dan in grote oppervlaktes met één soort. Door de variatie kunnen bovendien natuurlijke ziektebestrijders beter overleven. Ook experimenteert de Boerderij van de Toekomst met vaste rijpaden voor landbouwmachines, ofwel onbereden plantbedden. Dat voorkomt bodemverdichting. De bodemstructuur is heel belangrijk. Volgens Sukkel heeft de helft van de landbouwgronden in Nederland last van bodemverdichting. Daardoor zijn gewassen minder weerbaar tegen ziekten en gevoeliger voor droogte en wateroverlast.
Deze strokenteelt is nog in een experimenteel stadium. Over de kansen voor een brede toepassing is Sukkel optimistisch. “Ik denk dat de voorlopers in de agrarische sector over tien jaar met dit soort systemen kunnen werken.”
(Vervolg tekst onder de afbeelding)
De varkenshouders aan tafel: v.l.n.r Tjacko Sijpma, gespreksleider Lotte Sluiter,
Annechien ten Have-Mellema en Erik Geene.
Het kringloopdier bij uitstek
Het programma bevat ook een inspiratiegesprek met drie varkenshouders met een bijzonder bedrijf. Annechien ten Have-Mellema combineert diervriendelijke huisvesting met voeding op basis van regionaal geproduceerde voeders zoals lupinen. Het vlees van Mellema’s varkens ligt onder een eigen label ‘Hamletz’ in verschillende supermarkten. Tjacko Sijpkens is de initiatiefnemer van het Familievarken, een concept op basis van een innovatief dier- en milieuvriendelijk stalsysteem. Eric Geene heeft een gangbaar modern varkensbedrijf. Hij werkt met een aantal collega’s samen aan het merk EigeZwijns. Ze verwerken onder dit merk vlees van een deel van hun varkens, vermengd met vleesvervangers, in worst en hamburgers met een lage CO2-footprint.
Varkenshouderij hoort bij kringlooplandbouw, stellen zij. “Al sinds de middeleeuwen houden we varkens om voedselresten tot waarde te brengen. Het varkens is het kringloopdier bij uitstek”, stelt Ten Have-Mellema. “Dat doen we nu nog steeds, maar dan op grotere schaal. We verwerken heel veel reststromen uit de levensmiddelenindustrie”, zegt Geene.
De drie ondernemers zien toekomst in duurzaam geproduceerd vlees dat met een merk de toegevoegde waarde duidelijk maakt. Sijpkens: “We willen laten zien dat we consumenten bedienen in hun wensen. Dat gaat over dierenwelzijn en thema’s als kringlooplandbouw en de CO2-footprint. En het moet ook lekker zijn. Dat kun je het beste communiceren in een merk, want in de winkel hebben mensen heel kort de tijd om te beslissen. Consumenten moeten in één oogopslag zien dat het goed zit, dat ze het met vertrouwen kunnen eten.”
Verdienmodellen
De voorbeelden die worden getoond tijdens het webinar laten zien dat projecten voor verduurzaming en kringlooplandbouw op verschillende manieren waarde hebben en iets bijzonders opleveren. Martin Scholten stelt dat alle opbrengsten potentieel bijdragen aan het verdienmodel. Hij doelt op een betere gewasgroei of kostenbesparingen door een gezondere bodem, vergoedingen voor ecosysteemdiensten, de verwaarding van reststromen, et cetera. “Het gaat niet alleen om goede prijzen voor vernieuwende producten,” zegt de wetenschapper. “We hebben in Wageningen 80 valide verdienmodellen gezien onder kringloopboeren in Nederland.”
(Vervolg tekst onder de afbeelding)
Gedeputeerde Elies Lemkes-Straver nam op afstand, via een online binding deel aan de talkshow.
Provincie wil toekomstperspectief landbouw
Als nieuwe verdienmodellen ergens mogelijk zijn, dan is het in Noord-Brabant, zegt Elies Lemkes-Straver, gedeputeerde landbouw, voedsel en natuur van de provincie. “We willen de land- en tuinbouw en de hele voedselketen een goed toekomstperspectief bieden,” aldus de bestuurder. “Brabant is een landbouwprovincie, we hebben de mogelijkheden en ook de verplichting om te bouwen aan een solide toekomst.”
Ze erkent dat de omstandigheden lastig zijn. “We staan in de spotlights en we hebben nog zaken door te ontwikkelen. Dat geeft ook energie en creativiteit. De provincie werkt aan aangepaste regelgeving, stimuleert innovatie en treft ondersteunende maatregelen. We bouwen nu aan een voorsprong,” zegt de gedeputeerde. “Uit een moeilijke positie kun je extra sterk naar voren komen. Daarbij is het enorm belangrijk een experimenteeromgeving te hebben als De AgroProeftuin Noordoost-Brabant.”
Meer financiële mogelijkheden
De AgroProeftuin Noordoost-Brabant heeft in 2021 meer mogelijkheden om kringlooplandbouw te ondersteunen. Er is extra financiering vanuit de Regio Deal Noordoost Brabant en het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland. Dat resulteert in een voucherregeling met ondersteuning van maximaal 5.000 euro en een subsidieregeling voor innovatieve samenwerkingsprojecten met een maximale subsidie van 50.000 euro.
Voorzitter Ben Brands roept aan het einde van het webinar iedereen met een goed idee contact op te nemen. “Schroom niet, wij gaan graag met u in gesprek om te kijken hoe we goede ideeën tot wasdom kunnen laten komen.”
